پاورپوینت بررسی مبانی کالبدی مسکن اجتماعی
بخشی از مطلب
یک نمونه مشهور مسکن که در ایران و در قرن 14 شمسی و با منسوخ شدن خانه های
سنتی حیاط داخلی رواج یافته است، خانه های ردیفی (Row House) می باشد.
اساساً این نوع مسکن بر مبنای تفکیک قطعات و مالکیت فردی قطعه زمین مسکونی
استوار است، و در صورتی که فقط شامل یک واحد مسکونی باشد، مسکن اختصاصی
(Detached) یا مستقل نام می گیرد. در این نوع مسکن هم اکنون در زبان
عامیانه ویلایی و امثالهم خوانده می شود، فقط مربوط به یک خانواده می شود و
امکان استفاده بیشتر از یک خانواده در آن وجود ندارد.
در ایران به علت تغییر الگوی مصرف در زمینه مسکن و کارآیی نامناسب مسکن
اختصاصی با توجه به هزینه نگهداری زیاد آن، با تغییر قوانین شهرسازی و
افزایش تراکم نوع دیگری از مسکن و خانه های ردیفی به وجود می آید، که دارای
مسائل و معضلات بسیار عدیده معماری و شهرسازی می باشد. در همان قطعات تک
واحدی، با افزایش اشکوب و تراکم، اقدام با ساخت واحدهایی می شود که در یک
حیاط بسیار کوچک (معمولاً محل عبور و پارکینگ خودروهای شخصی) مشترک هستند و
چند خانواده به جای یک خانواده قبلی، در آن ساکن می شوند. این نوع مسکن هر
چند که دارای دیوارهای جداکننده از سایر قطعات مسکونی می باشد. مسکن
اختصاصی و مستقل نمی باشد و در رده نیمه اختصاصی با Seni detached قرار
دارد. متأسفانه در ایران به علت رعایت نشدن استانداردهای انسانی مسکن و
شهرسازی ورواج پیش بینی نشده مسکن نیمه اختصاصی، مسائل عدیده اجتماعی و
اقتصادی بروز کرده است، که نمونه آن نداشتن پارکینگ به میزان کافی، عدم
رعایت تهویه و نورگیری مناسب غالب ساختمان ها و مسائل تأسیسات زیربنایی
شهری همانند فاضلاب، آب های سطحی و ... می باشد.
متأسفانه در همه طرح های آماده سازی و شهرسازی غالباً این نوع مسکن مورد نظر و برنامه ریزی بوده است.
در طرح های آماده سازی ایران فقط با توجه به خانه های ردیفی (Row Housing) و مسکن اختصاصی و نیمه اختصاصی شده است.
یک نوع دیگر مسکن که در ایران مورد عنایت نبوده خانه های رویهم با تراسی
(Teraced House) می باشد. این نوع اخیر در زمینه های با شیب و عوارض زیاد
کاربرد فراوان دارد که معمولاً یک قطعه زمین مسکونی، اختصاص به دو یا سه
واحد مسکونی دارد که در ورودی از هم مجزا هستند و با استفاده از شیب زمین
از دو طرف شمالی و جنوبی برای هر واحد مسکونی طبقه پایین، حیاط واحد فوقانی
می باشد.
در نهایت مسکن نوع آخر به عنوان اجتماعی یا (Clustered House) نوع خاصی از
واحدهای مسکونی است که در آن واحدهای آپارتمانی دارای حیاط مشترک هستند و
حتی می توانند در هر طبقه به صورت تک واحدی ساخته شوند، (یعنی از مزایای
استقلال خانه های نیمه اختصاصی و اختصاصی هم بهره مند باشد) و در عین حال
دارای فضای باز و سبز و پارکینگ میزان کافی باشند، این نوع مسکن در صورتی
که در رعایت حریم و عرصه ها (Privacy) مرتکب اشتباهات شهرسازی و معماری
مدرن، همانند طرح فضاهای غیر قابل کنترل و عمومی بدون برنامه ریزی،
راهروهای طولانی و ... بشوند، می تواند معضلات مهم اجتماعی را تشدید نماید.
(افزایش جرم، جنایت و محل اجتماع تبهکاران) برخلاف مسکن اختصاصی و نیمه
اختصاصی این نوع مسکن می تواند تراکم های بالا را بپذیرد و انواع مختلف
واحدهای مسکونی از لحاظ متراژ، طبقات و امکانات را ارائه دهد و ارزان قیمت و
یا حتی لوکس طرح گردد.
مهمترین خصوصیت این نوع مسکن، تجمع قطعات باز و سبز و استفاده از حداکثر
تراکم می باشد، در نتیجه شبکه های دسترسی درجه سه و چهار بسیار کوتاه و
کمتر می شوند، همچنین ایمنی بیشتر و رفت آمد کمتری را دارا می باشند.
مهمترین خصوصیت این نوع مسکن این است که امکان طرح قطعات کوچک کمتر از یک
هکتار را ندارد و در ایران به جهت مسئله مالکیت زمین و قطعات بسیار خرد
کوچک، در بافتهای موجود، طرح این نوع مسکن بسیار مشکل می باشد و یا آنکه
مرتباً از طرف مقامات ذیربط مسئله تجمع قطعات مطرح می گردد ولی عملاً همین
قطعات فعلی هم به واحدهای مسکونی بیشتری اختصاص می یابند و اگر به عوارض
اجتماعی و اقتصادی این نوع مسکن(بدون برنامه ریزی درست) توجه نشود، در بلند
مدت رواج آپارتمان های نیمه اختصاصی می تواند موجب زیان های بسیار زیادی
بشود، ضمن اینکه در این نوع مسکن اصولاً خودگردانی بیشتر و در نتیجه، کاهش
بار خدمات شهرداری ها و نهادهای شهری ذیربط به مانند جمع آوری زباله، تأمین
آب شرب، نگهداری فضای سبز، دفع آب های سطحی، دفع فاضلاب، روشنایی محوطه و
خیابان های درجه 3 و 4 و ... مطرح می شود، اما ساکنان این واحدهای مسکونی
با تشکیل هیئت مدیره و تشکیلات خاص فقط موظف به پرداخت هزینه ماهیانه خدمات
عمومی فضای مشاع (شارژ) می باشند.
مسکن اجتماعی
از آنجایی که تاکنون اکثریت قاطع طرح های مسکونی در ایران بر اساس تفکیک و
واگذاری قطعات زمین ومسکن اختصاصی و نیمه اختصاصی (semi Detached,
Detached) بوده است، هنوز مبانی اصلی مسکن اجتماعی شناخته شده نیست. یکی از
مهمترین خصیصه های این نوع مسکن، طراحی همزمان شبکه های دسترسی درجه سه و
چهار با طرح معماری می باشد. در واقع قطعات زمین شبکه های دسترسی را در دل
خود جای می دهند و این شبکه ها به صورت نیمه اختصاصی عمل کرده و ترافیک
عبوری حق گذر از این مسیرها را ندارند. ضمن اینکه به علت تجمع قطعات و وجود
خیابان های کمربندی دور قطعات مسکونی، به میزان زیادی از سطح معابر درجه 3
و 4 کاسته می شود، و فضای باز و سبز که به صورت مشاع در اختیار ساکنین است
افزایش می یابد.
و.....
