بخشی از مطلب
درمجموعه سعی شده است با مطالعه کتابها مقالات متعدد به معرفی مقایسه
معماری زیگورات چـغازنبیل با نمونه های مشابــه در بین النهرین پـرداخته
شود در مورد فلسفه پیدایش زیگورات ها در ایران و بین النهرین توضیحاتی داده
شده اسـت که زیگورات چه نوع بنایی است و هـدف از ساخـت ایـن نوع ساختمانها
یـا معابد چیـست . چغازنبیل در دوره عیلام میـانی در قرن 13 قبل از میلاد ،
توسط اونتاش گال در شهر دور اونتاش ساخـته شـده اسـت . دور اونتاش یک شهر
مذهبی اسـت و در دوره شکوفـایی و تـولد دوباره عـیلامی ساخته شده است و قبل
از پایان یافتن سلسله خاندان پادشاهی تحـت ضـربات دشمـن رنـگ میبازد. در
ایـن مجـموعه بـه مـعـرفی بـناهای داخل حـصارهای چغازنبیل و معماری انها و
مواد ومصالح به کار رفته ونوع ساختار چغازنبیل پر داخته شده است.و همچنین
چند نمونه از زیگوراتهای بین النهرین معرفی شـده ، در مـورد نـوع ساخـتار
انهـا وطبـقات ومـواد مصـالح و پلـکانهای توضـیحاتی داده شده است .
فلسفه بیدایش زیگوراتدر میان معابد و بناهای دنیای باستان، زیگورات ها یکی
از شگفت انگیزترین آثار بر جای مانده هستند که در منطقه میان رودان یا بین
النهرین و همچنین در داخل ایران امروزی قرار گرفته اند. عظمت این ساختمان
ها و ساختار معماری آنها، همیشه برای انسان امروزی عجیب و رمز آلود بوده
است. فلسفه پیدایش زیگور ریشه واژه زیگورات به واژه ی «زیقوره» در زبان
الکدی، یکی از زبانهای بین النهرین باز می گردد و به معنای بلند و بر
افراشته ساختن است. زیگوراتما ساختمانها و معابد پلکانی شکل هستند که مانند
هرم، هر طبقه ی بالایی نسبت به طبقه پایین تر خود مساحت کمتری دارد. برروی
وجوه این هرم های بزرگ، پله هایی برای رسیدن به آخرین طبقه وجود دارد.در
اخرین طبقه بعضی از زیگوارتما، ساختمان مکعبی شکل وجود داشته که احتمالاً
محل برگزاری نیایش بوده است. حدس و گمان های مختلفی در مورد فلسفه وجودی
این معابد عظیم وجود دارد. رایج ترین تصور در مورد زیگورات آن است
که این معابد در حقیقت پلکانی بزرگ برای رسیدن به خدا یا خدایان مورد پرستش
مردمان آن شهر بوده اند پله ای در ابعاد غیر قابل تصور که از یک سو انسان
از آن بالا می رفته و از سوی دیگر خدا از آن پایین می آمده تا در اخرین
طبقه و آنجایی که معبد قرار داشته انسان و خدا یکدیگر را ملاقات کند. با
این حال زیگورات محلی برای نیایش های عمومی نبوده بلکه خانه ای برای خدایان
بوده است و معمولاً افراد مانند کاهن ها یا پادشاه می توانستند از آن صعود
کنند. زیگراقما ساختمانهای توپر آجری و خشتی هستند و درون خالی نیستند
بلکه هر طبقه تا پایین و روی زمین ادامه دارد. در شهرهای میان رودان ،
زیگورات بزرگترین و مشخص ترین ساختمان آن شهر بوده است. ارتفاع بعضی از این
ساختمانها به پیش از چهل متر نیز می رسیده است. معمولاً این معابد در میان
سایر معابد و ساختمانهای مقدس دیگر ساخته می شدند و یک مجموعه به هم
پیوسته را تشکیل می دادند. دلتنگی های قومی برای کوه های شرق حدسیات دیگری
نیز در مورد زیگورات مطرح است. برخی بر این باورند که ساختمان این کوه های
عظیم خشتی در دشت های جنوب ایران و منطقه میان رودهای دجله و فرات، که
منطقه ای است بدون پستی و بلندی، یاد آور کوه های سر به فلک کشیده فلات
ایران است.شاید سازندگان زیگورات ها، دلتنگی و یا خاطره قومی خود را از
کوه های مقدس داخل فلات ایران که می توانستند خاستگاه و سرزمین اصلی آنان
باشد، با ساختمان این قطعه های بلند آجری نشان داده اند. هر چه که هست،
زیگورات نشان دهنده محترم و مقدس بودن ارتفاع و بلندی در ذهن سازندگان آن
است. نخستین نمونه های شناخته زیگورات را مربوط به پنج هزار پیش می دانند.
یکی از قدیمی ترین زیگورات کشف شده، زیگورات شهر اور (ur) در بین النهرین
است. در حدود 30 زیگورات در منطقه میان رودان و فلات ایران شناسایی شده
است. از این میان برخی از آنها را قطعیت زیگورات می دانند و برخی دیگر از
روی متون ادبی، مذهبی و تاریخی بر جای مانده یه حدس و گمان شناسایی می
کنند، بین چهار زیگورات در ایران وجود دارد. زیگورات سیلک کاشان – زیگورات
چغازنبیل و و زیگورات ده نو و جیرفت . زیگورات چغازنبیل بزرگترین معبد بر
جای مانده از این گونه است.
تاریخچه و موقعیت عیلامیان :بخشی از ساکنان بومی فلات ایران برای نخستین
بار از اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد در جلگه های بین زاگرس و شرق بین
النهرین در دشتهای رسوبی خوزستان که یکی از کهن ترین مناطق فرهنگی ایران
است و سرزمین خدایان لقب گرفته بود. قدیمی ترین سیستم حکومتی را ابداع
کردند و امپراطوری عظیم عیلام را بوجود اوردند، این مردمان شهرهای قدیمی
جهان را پایه ریزی کردند و قدیمی ترین پایتختهای جهان را بنیان گذاردند.
عیلامیان در جنوب و جنوب غرب ایران یکی از اقوام متمدن تر نسبت به بقیه
اقوام ایرانی بودند. علاوه بر شوش سایر یاتختهای عیلامیان که در کتیبه ها
ثبت شده است عبارتند از:ایلات «اوان» در شمال غرب شوش که احتمالاً شوشتر
امروزی بوده است. از حدود 2700 ق م . تا 2200 ق م می باشد. ایالت «سیماش»
در شمل شرقی دشت خوزستان که احتمالاً خرم آباد امروزی است. ایالت «انزان»
در شرق و جنوب شرقی دشت خوزستان که احتمالاً فارس امروزی است. بقایای این
شهرها نمونه های بارز شهرسازی و نخستین شهرهای سازمان یافته دنیا هستند. از
وقایع بسیار مهم دوران عیلامیان اختراع خط میخی ایلامی که در اواخر هزاره
چهارم ق م. به صورت گل نوشته و آجر کتیبه دار و یا اشیا دیگر بخشی از میراث
مکتوب ما را تشکیل می دهند. عیلامیان تنها قومی بودند که از خط استفاده می
کردند، خط آنان خط «عیلام مقدم» و یا «پرتو عیلامای» است.
معرفی چغازنبیل:در طی حفاریهای به عمل آمده شهری که در آن چغازنبیل پیدا
شده وسعتی بالغ بر 4 کیلومتر مربع داشت و در 42 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش
واقع شده است. بلندی آغازین آن 52 متر و 5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع
آن 25 متر و تنها 2 طبقه و نیم از آن باقی مانده است.بناهای مهم
چغازنبیل:حصار اول: این حصار در برگیرنده زیگورات و معابد و بنای نیایشگاه
است که در آن 6 دروازه وجود دارد و از طریق همین دروازه ها زائران به
محوطه معبد وارد می شدند. این حصار دارای ناودان هایی است که وظیفه دفع آب
را بر عهده داشتند. مصالح به کار رفته در حصار اول خشت و گل کوبیده هستند.
به این حصار «تمنوس» می گفته اند.حصار دوم: حصاری است که حصار اول و بخشی
از بناهای تاریخی چغازنبیل را در بر گرفته است. حصار سوم: حصار سوم
چغازنبیل نشانگر محدوده شهر بوده است و حصار اول و دوم و مجموعه بناهای
چغازنبیل را در بر گرفته است. مصالح به کار گرفته شده در ساخت این حصار
عموماً خشتی هستند.
بناهای داخل حصار اول:معبد چهار گوش غربی: هر یک از اضلاع این معبد 17
متر است و هر یک از چهار زاویه آن همچون زیگورات در جهت یکی از جهات اربعه
قرار دارد. ورودی این معبد در شمال شرقی آن تعبیه شده است، سقف اتاق ها در
این معبد با خشت خام بصورت طلاق هلالی از نوع آهنگ پوشیده شده است.معبد
چهار گوش جنوب شرقی:هر یک از اضلاع این معبد که زوایای آن به طرف جهات
اربعه است 18 متر بوده است. وجوه آن دارای پیش آمدگی ها و پس رفتگی هایی
بوده که در روی از وجوه، تشکیل دو ستون بزرگ چهار گوش 50/4 متری و یک ستون
مرکزی را می داده که همه اینها 30 سانتیمتر برجستگی داشتند. نقطه این معبد
شامل حیاطی است که در زاویه غربی بنا قرار گرفته است، اتاق های این معبد
همانند معبد چهار گوش غربی در دو ضلع آن قرار گرفته است و همه آنها به این
حیاط وابسته اند، ورودی آن در روی وجه جنوب شرقی قرار گرفته و بر دالان
کوچکی به ابعاد 50/2 در 50/3 باز می شود. نقشه این معبد خیلی شبیه به معبد
غربی است. با این تفاوت که ورودی آن به جای اینکه به طرف شمال شرقی باز شود
در ضلع جنوب شرقی قرار دارد.
....
....
