عملیات
خاکی به مجموعه کارهایی گفته میشود که برای آمادهسازی زمین برای ساخت
راه، ساختمان و فعالیتهای عمرانی انجام میشوند و معمولا همراه با
خاکبرداری، جابجایی خاک میباشد.
گودبرداری یا در اصطلاح عامه خاکبرداری، به برداشتن خاک از سطح و عمق زمین گفته میشود.
گودبرداری به چند منظور انجام میشود، که از دلایل اصلی آن میتوان به
رسیدن عمق و خاک سفت (خاک بکر) اشاره کرد. گود برداری نوعی کار ژئوتکنیکی
محسوب میشود . کمیته علمی تخصصی گودبرداری یکی از کمیته های انجمن ژئوتکنیک
ایران است .
طور کلی عملیات خاکی مشتمل است بر: تمیز کردن بستر و حریم منطقه مورد نظر
از درختان و ریشه گیاهان، برداشت خاکهای نباتی و نامرغوب، خاکبرداری،
گودبرداری، خاکریزی و کوبیدن خاک و بالاخره کارهای حفاظتی به منظور اجرای
عملیات فوق.
در این بخش عملیات خاکی به 3 بخش تقسیم شده اند:
مجموعه عملیات خاکی که شامل خاکبرداری وگود برداری می شوند.
مجموعه عملیات خاکی که شامل خاکریزی می شوند.
مجموعه عملیات خاکی که شامل تسطیح و کوبیدن می شوند.
کلیات:
قبل از انجام هر علیات خاکی بایستی یکسری کلیات را مدنظر قرار داد تااجرای کار بسهولت انجام گیردکه بشرح زیر است:
قبل از انجام هرگونه عملیات خاکی، پیمانکار موظف است کروکی محل اجرای
عملیات را دقیقاً با حضور نمایندگان دستگاه نظارت و کارفرما، برداشت و
صورتمجلس نماید و قبل از شروع عملیات و با توجه به برنامه زمانبندی پروژه و
نحوه اجرای کار، نوع و تعداد ماشینآلات را به تأیید دستگاه نظارت برساند،
اجرای هرگونه عملیات خاکی بدون تأیید کلی و مرحلهای دستگاه نظارت، به هیچ
وجه مجاز نمیباشد
شروع و تداوم عملیات خاکی، باید طبق برنامه زمانبندی پیشبینی شده به طور
پیوسته ادامه یابد، به علاوه پس از انجام عملیات خاکی در هر قسمت، باید
عملیات بعدی ساختمانی، بلافاصله آغاز و به ترتیب پیشبینی شده در برنامه
زمانی ادامه یابد. تمامی مصالح مناسب حاصل از گودبرداری و خاکبرداریها،
باید پس از تأیید دستگاه نظارت و عنداللزوم پس از تأیید آزمایشگاه معتبر و
مورد تأیید کارفرما به مصرف خاکریزیها برسد.
مصالح نامناسب، باید از محل کارگاه خارج و با نظر دستگاه نظارت در محلهای
مناسب تخلیه و به شکل مورد قبول، پخش و رگلاژ شود. در صورت وجود آبهای
زیرزمینی یا آبهای روان سطحی، عملیات خاکی باید همواره با زهکشی و حفاظت
بدنه و جدار گود، به شرح مندرج در این فصل، به طور همزمان انجام گردد.
دستگاه نظارت میتواند هنگام بارندگی شدید یا مواقع اضطراری به منظور حفاظت
عملیات، کارهای اجرایی را متوقف نماید.
حفاظت و حراست تأسیسات موجود:
هنگام عملیات اجرایی پیمانکار موظف است از تأسیسات و ابنیه فنی موجود در
محل پروژه، بجز آنچه که تخریب آن در شرایط خصوصی پیمان یا نقشههای اجرایی
پیشبینی شده، نظیر ساختمانها، تأسیسات جدید، لولههای آب و گاز و نفت،
کابلهای برق، تلفن، تأسیسات، ابنیه تاریخی و نظامی مجاور، حفاظت و حراست
نماید، به نحویکه هیچ گونه آسیب و صدمهای به آنها وارد نیاید. تغییر و
دخل و تصرف در موارد فوق به هیچ وجه مجاز نبوده و در این موارد کار باید با
تأیید قبلی دستگاه نظارت و بسته به مورد با هماهنگی و تأییدات کارفرما و
مقامات ذیصلاح صورت پذیرد.
پیمانکار موظف است به محض برخورد با این تأسیسات مراتب را به کارفرما و دستگاه نظارت کتباً اطلاع دهد
قطع درختان موجود در محل اجرای پروژه، به غیر از درختانی که قطع آنها در
پروژه پیشبینی شده، مجاز نمیباشد و پیمانکار به هنگام اجرای عملیات باید
نهایت دقت را به عمل آورد تا در اثر اجرای عملیات به سایر درختان آسیبی
وارد نگردد. مسئولیت صدمه دیدن اشجار و سایر تأسیسات و ابنیه در اثر اجرای
عملیات بدون مجوز قبلی کلاً به عهده پیمانکار بوده و علاوه بر مسئولیت رفع
این صدمات، پیمانکار باید جوابگوی مسائل حقوقی مرتبط با آن نیز باشد.
برداشت خاکهای فرسوده و یا نباتی سطحی:
خاکهای فرسوده و یا نباتی سطحی به خاکهایی اطلاق میشود که برای تحمل
بارهای وارده از طرف سازه مناسب نباشند. لایههای خاک حاوی مواد آلی شامل
ریشههای پوسیده گیاهان و درختان و نظایر آن جزو خاکهای نباتی محسوب
میشوند. خاکهای فرسوده و یا نباتی برای خاکریزها، غیر قابل مصرف بوده و
باید از تمام قسمتهای عملیات خاکبرداری، گودبرداری و محل قرضهها، جمعآوری
و در محلهای تعیین شده توسط دستگاه نظارت ریخته شوند.
خاکهای نباتی معمولاً در نقاطی نظیر پاییندست شیبها، روی سطوح شیبدار به
منظور رویش گیاهان و تثبیت آنها یا در محلهای دیگر به منظور ایجاد فضای
سبز، حمل و ریخته میشوند. خاکهای نباتی اضافی و بدون مصرف، باید زیر نظر
گروه نظارت به محلهای تعیین شده، حمل، تخلیه و فرم داده شوند.
در زمینهای چمنی با پوشش نازک علفی برداشت تا 15 سانتیمتر خاک نباتی توصیه
میشود، ولی در زمینهای جنگلی عملیات تا برداشت کامل ریشه و کنده درختان و
رسیدن به بستر مناسب ادامه مییابد. در هر حالت میزان برداشت خاک نباتی،
باید در محل توسط دستگاه نظارت، تعیین و برداشت آن قبل و بعد از شروع
عملیات صورت مجلس گردد.
خاکبرداری:
منظور از خاکبرداری، برداشت هرگونه مصالح و مواد خاکی، مصالح قلوهسنگی، شن
و ماسه و مصالح سنگی ریزشی و لغزشی از بستر رودخانهها، صرف نظر از جنس و
کیفیت آنها به منظور تسطیح، شیببندی و آماده نمودن محل پی ساختمانها،
سازههای فنی، راههای ارتباطی محوطه و تأمین خاک از منابع قرضه میباشد.
تمامی عملیات خاکبرداری باید مطابق با خطوط و تراز موجود در نقشههای
اجرایی و دستورالعملهای دستگاه نظارت صورت
پذیرد..............................................................