پاورپوینت بررسی قالبندی در سـازه های بتـن آرمـه
بخشی از مطلب
برای احداث یک سازة بتن آرمه، باید بتن خمیری در قالبهایی ریخته شود تا پس از
پر کردن تمام حجم قالبتها و سفت شدن، به شکل لازم درآید. از مهمترین گامها
در احداث سازه های بتنی، انجام قالب بندی است. به همین دلیل باید پیمانکار
سازه های بتنی کاملا در جریان امور مربوط به قالب بندی، از وسایل گرفته تا
مشخصات و رواداریهای ابعاد و روشهای اجرایی قرار داشته باشند.
پس از استقرار قالبها در محل مربوطه باید از آنها کاملاً بازدید نموده و
درزهایی که احتمالاً باعث بیرون زدن شیره بتن خواهند شد، گرفته شوند.
پایداری از مهمترین خصوصیاتی است که باید در قالبندی رعایت شود. کافی نبودن
مهاربندی پایه های اطمینان و یا مهاربندی افقی سکوها، عدم تنظیم تعادل
افقی بتن‌ریزی که منجربه پر شدن یک قسمت از قالب، و خالی ماندن قسمت دیگر
می شود، کف نامناسب در زیر قالب شالوده و یا زیرپایه های اطمینان، عدم حضور
کاگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به یکدیگر، در نظر نگرفتن بارهای زنده و
مردة وارد به قالبها و لغزش لایة خاک مجاور قالب و غیره می توانند باعث
خرابی قالبها گردند.
تدارکات مربوط به قالبها
قبل از بتن‌ریزی
باید نسبت به قالبهای در تماس با تن نما، توجه کافی مبذول داشت. درز بین
تخته‌ها و درز بازشوهایی که در قلاب ایجاد شده اند. باید کاملاً آب بندی
شوند تا شیرة بتن از درزها بیرون نزند. باید از حرکت قالب از جای خود و نیز
حرکت اجزای قالب نسبت به یکدیگر جلوگیری بعمل آید.
باید برای برداشتن قطعاتی که برای حفظ فاصلة تخته های دو وجه مقابل هم قالب
بکار می روند (تخته اندازه ها)، تدابیر لازم اتخاذ گردد تا این قطعات درون
بتن نماند. کلافها باید به نحوی قرار داده شوند که پس از برداشتن قالب و
بریدن آنها حتی المقدور کمترین اثر روی تن باقی بماند.
تراز و شاغولی بودن قالبها بیاد در حین بتن ریزی بهم نخورد. به این منظور
گاه با ریسمان بندی بین نقاط مرجعی که به قالب متصل نیستند، از حفظ وضعت
قالب اطمینان بعمل می آید. تمام قطعاتی که به قالب بسته م شوند باید
کاملاً محکم شوند تا لرزاندن بتن باعث شل شدن آنها نشد.
برای تسهیل کار متراکم ساختن بتن در دیواره های بلند و امثال آنها، باید در
نقاط لازم در روی قالب بازشوهایی تعبیه نمود. این بازشوها باید دارای دری
باشند که براحتی باز و بسته شده و کاملاً آب بند باشند.
پایه های اطمینان باید به نحوی قرار گیرند که پایداری مجموعة قالبها کاملاً
تأمین گردد. از اتکای پایه ها بر زمینهای سست باید جداً احتراز گردد.
مقررات مربوط به ایمنی قالبها از لحاظ کارگرانی که در محل هستند، باید
کاملاً‌رعایت شوند. جدار قالب باید به موادی آغشته شود که بتن پس از گرفتن
به آن نچسبد و هم قالب بردرای براحتی انجام شود و هم سطح بتن پس از قالب
بردرای خراب نشود. نوع این مواد برحسب هوای محیط و سطح موردنیاز برای بتن،
پس از قالب بردرای متفاوت است.
جلوگیری از چسبیدن قالب بتن به راههای زیر صورت می پذیرد:
1. استعمال مایعی که جدار قالب را روغنی کند.
2. استعمال رزین یا روغن جلایی که پس از خشک شدن، جدار قالب را لغزنده و بسیار صاف نماید.
3. استعمال مواد تأخیرکننده بروی جدار برای جلوگیری از هیدراتاسیون لایة نازکی از بتن مجاور قالب.
4. استفاده از پوششهایی سخت و کاملاً صاف از قبیل قالبهای فایبرگلاس و یا پلاستیکی.
روشهای فوق همچنین از جذب آب بتن توسط قالب چوبی نیز جلگیری می کنامیند.
برای اینکه قالبها بهتر دوام کنند، باید بمجرد قالب بردرای، کار تمیز کردن
قالب و آغشته‌سازی آن انجام پذیرد. در صورتیکه آغشته کردن سطح قاب به مواد
لازم، در محل نصب و بسته شدن قالب صورت پیرد، باید مطمئن شد که این مواد
روی میگلردها و سایر نقاطی که پیستگی بتن با آنها ضروری است نمانده باشند.
مواد فوق باید به نحوی باشند که بر بتن آثار نامناسبی نداشته باشند.
گرد و خاک، خاک اره، میخهای افتاده و سایر فضولاتی که ممکن است در قاب
ریخته باشند، باید قبل از شروع بتن ریزی برداشته شوند. قالبها باید به نحوی
مستقر شوند که محل کافی برای جا دادن میلگردها و بتن، کار کردن در قالب در
صورت لزوم، لرزاندن بتن و نیز نظارت بر کلیة اقدامات فوق موجود باشد.
نظرات بر وضع قالب در هنگام بتن ریزی باید دقیقاً بعمل آید.
پس از گرفتن بتن
قالبها باید بمجرد اینکه دیگر به آنها نیاز نباشد، برداشته شوند. این زمان
به: اثر قالب‌برداری بر خرابی بتن، مقاومت سازه ای و خیز بتن، مراقبت از
بتن، مسائل مربوط به پرداخت و چگونگی استفادة مجدد از قالبها، بستگی دارد.
آئین نامه ایران، زمان قالب بردرای را طبق شرایط و زمانهای مذکور در زیر
مقرر می‌دارد: چنانچه زمان قالب برداری در طرح، تعیین نشده باشد، قالبها و
پایه ها، نباید قبل از سپری شدن مدتهای مندرج در جدول زیر برداشته شوند.
شرح
نوع قالب‌بندی دمای مجاور سطح بتن (درجة سانتیگراد) رابطه بین زمان و قالب‌برداری و دمای سطح بتن
24و بالاتر 16 8 0
قالب ستونها، دیوارها و سطوح قائم تیرها 9 ساعت 12 ساعت 18ساعت 30ساعت
ساعت
دال ها
قالب زیرین 3 روز 4 روز 6 روز 10 روز
روز
پایه های اطمینان 7 روز 10 روز 15 روز 25 روز
روز
تیرها
قالب زیرین 7 روز 10 روز 15 روز 25 روز
پایه های اطمینان 10 روز 14 روز 21 روز 36 روز
روز
در استفاده از این جدول باید بخاطر داشت که:
الف ـ ارقام جدول فوق برپایه شروط زیر تنظیم شده اند:
1. بتن با استفاده از سیمان پرتلند معمولی یا مقاومت به سولفات تهیه شده است.
2. چنانچه از بتن با سیمان زودگیر استفاده شود، ارقام جدول قابل کاهش است.
3. چنانچه از مواد دیرگیرکننده استفاده شود، باید ارقام فوق افزایش یابند.
4. روابط مندرج در ستون آخر تا هنگامی معتبر هستند که درجة حرارت محیط از 25 درجه سانتیگراد بیشتر نباشد.
ب ـ برداشتن قالب و پایه ها در مدتهای کمتر از مقادیر مندرج در جدول 1، فقطبه شرط آزمایش میسر است.
1. در صورتیکه آزمایش نمونه های آگاهی (نگهداری شده در کارگاه) حاکی از
رسیدن مقاومت بتن به 70 درصد مقاومت 28 روزة موردنظر باشد، می توان قالب
سطوح زیرین را برداشت. برداشتن پایه های اطمینان در صورتی مجاز است که
مقاومت بتن به مقاومت 28 روزة موردنظر رسیده باشد.
2. در مورد قطعاتی که بار مردة آنها در مقایسه با سایر بارهایی که تحمل
خواهند کرد، قابل ملاحظه بوده و تنش حاصل از بار مرده تعیین کننده باشد،
علاوه بر اینکه مقاومت بتن باید به 70 درصد مقاومت 28 روزه برسد، نباید از
دو برابر تنش حاصل از بار مرده نیز کمتر باشد، تا بتوان به برداشتن قالب
سطوح زیرین مبادرت ورزید.
قالب برداری باید توسط وسایلی انجام شود که به بتن و به قالب آسیبی وارد
نیاورند. برای جدا کردن قالب از بتن حتی المقدور باید بجای گوه های فلزی از
انواع چوی استفاده شود. گاه برای جدا کردن قالبهای بزرگ از بتن، وسایلی در
قالب تعبیه شده، آب پرفشار یا هوا به این وسایل نصب شده و باعث کنده شدن
قالب می شوند. باید به جزئیات قالب برای تسهیل قالب برداری توجه ویژه مبذول
گردد. قالب برداری باید به آهستگی صورت پذیرد تا بار بطور نگاگهانی به بتن
وارد نشود.
استفاده از یخ در گوشه های قالب، کار قالب برداری را تسهیل می نماید.
قالب برداری و برداشتن پایه ها باید باتوجه به رفتار آتی سازه، و چنان
انجام پذیرد که قطعه در هماهنگی با وظیفه آتی خود، و به تدریج تحت بار قرار
گیرد.
برداشتن پایه های تیرها باید از وسط شروع شده و به سمت تکیه گاهها ادامه
یابد. یا پایه های زیر طره های بزرگ به تدریج از لبة آزاد برداشته شده و به
طرف تکیه گاه پیش بیاید و اگر علائمی از تغییر شکل یا ترک خوردگی در آنها
مشاهده شد، برداشتن پایه‌ها، متوقف شود.
پس از برداشتن قالبها باید آنها را برای استفاده مجدد آنها ساخت. تمام
میخها و وسایل اتصال باید از قالب جدا شوند و گوشه های شکسته تخته ها کنده
شده و صاف شوند. قسمتهای کج شده قالبهای فلزی باید دوباره صاف شوند. سطوحی
که روی آنها ملاط و یا سایر چیزهای چسبنده باقی مانده باید تمیز شوند. برای
این کار در مورد قالب چوبی بهتر است از یک قطعه چوب استفاده شود. برای
قالبهای فلزی از برسهایی که زیاد خشن نبوده و سطح فلز را خط نیاندازند
استفاده می شود.
انواع مصالح قالب
قالبهای سازه بتنی بطور کلی می تواند بسته به شرایط و ویژگیهایی که ما در کارگاه انتظار داریم یکی از موارد زیر باشد:
1. قالب آجری
2. قالب چوبی
3. قالب فولادی (آهنی)
4. قالب آلومینیومی
5. قالب فایبرگلاس
در اینجا به توضیح مختصر هریک از قالبهای فوق و موارد کاربرد آنها می پردازیم:
قالب آجری
برای شالوده ها و دیوارهای داخل مجاور خاک استفاده می شوند. بهای تمام شده
این قالبها کم است و تغییر شکل آنها نیز ناچیز است. باتوجه به اینکه قالب
آجری باز نمی‌شود، عیوب احتمالی بتن دیده نخواهد شد و به همین دلیل باید
بتن ریزی توجه خاصی کرد.
قالب چوبی
چوب برای تمام کارهای قالب بندی از درست کردن قاب قالب تا جدار آن و
پایه‌های اطمینان مورد استفاده قرار می گیرد. برای درست کردن قالب از قطعات
الوار و تخته استفاده می شود.
قالب فولادی
قالبهای فولادی، نسبتاً سخت و مقاومت بوده و به دلیل استفاده از اتصالات
ویژه می‌توان به راحتی و با سرعت زیاد آنها را برپا کرد و هم از یکدیگر جدا
کرد. سطح بتن در تماس با قالب فولادی، به شرط ان که پس از باز کردن قالب،
پرداختی مناب صورت گرفته باشد کاملاً صاف است. وقتی در کارگاه از این نوع
قالب بندی استفاده می کنیم.
باید فضای مناسب جهت انبار کردن قالبهای مورد استفاده محلی برای تمیز کردن و
از بین بردن زنگ قالبها و محل تعمیر آنها را در کارگاه در نظر گرفته شود.
در این پروژه موردنظر از این سیستم قالبندی برای تیرها و ستونها استفاده شده است.
قالب آلومینیومی
به دلیل سبکی و سهولت جابجایی این نوع قالب هر روزه کاربرد بیشتری پیدا
می‌کند. آلومینیوم خالص فلزی نرم بوده و ممکن است به سهولت سائیده و خراب
شود. به همین دلیل بهتر است از آلیاژهایی استفاده گردد که حداقل داری سختی
برینل 150 باشد.
قالب فایبرگلاس
این قالب به علت هزینه بالای کاربرد کمی دارد.
این قالبها فایبرگلاس می توان به شکل زیبایی برای نمای بتنی دست یافت.
اقتصاد قالب بندی
هزینه‌های قالب بندی در یک کار بتنی گاه ممکن است از بهای بتن یا میلگردها و
یا حتی بهای مجموع این دو مصالح بیشتر شوند. به همین دلیل رعایت نکاتی که
ممکن است بدون کاستن از کیفیت کار بهای قالب بندی را کاهش دهند، ضروری است.
صرفه جویی در قالب بندی، تنها با در نظر گرفتن ظرایف کار در طراحی، انتخاب
مناسب مصالح قالب، دقت در طرح اتصالات و چگونگی برپاداری و باز کردن
قالبها، مراقبت از قالبها در بین دو استفاده متوالی و نیز استفاده هرچه
بیشتر از قالبها، امکان پذیر است.
قالب بندی ستون
از آنجا که قالب ستون بسیلر سریع و در کمتر از یک ساعت از بتن پر می شود،
فشار وارد بر ورق پوشش نسبتاً زیاد است. برای آنکه فضولاتی که داخل قالب
ستون می‌ریزد بسهولت برداشته شوند، تعبیه یک دریچة نظافت در پایین قالب
ستون ضروری است. گاه برای تسهیل قالب بندی از یک پاشنة بتنی یا رامکا در
پایین ستون استفاده می‌شود. از آنجا که متراکم کردن بتن خوب برای رامکا
میسر نیست و حداکثر تنشها معمولاً در همان نقطه در ستون بوجود می آیند،
استفاده از رامکا اکیداً ممنوع می باشد.
سرستونها از نقاط حساس قالب ستون هستند. برای ایجاد سرستون معمولاً‌به دو
روش عمل می شود. در روش اول قالب ستون تا سطح تحتانی دال ادامه می یابد و
سپس پوشش، برای رسیدن قالب تیر بریده می شود. بازشو دور قالب تیر توسط چند
چهار تراش تقویت می گردد.
در روش دوم قالب ستون تا زیر بلندترین تیر ادامه یافته و سرستون بطور مجزا
برای دربرگرفتن قالب تیر ساخته می شود. عرض بازشو تیر برای عرض بیرون به
بیرون قالب تیر بعلاوة 6 میلیمتر است.
همانطور که اشاره شد رامکا در پایین ستون و در محل تنش ماکزیمم ایجاد می
شود و چون اصولاً‌بتن رامکا طرح اختلاط ندارد لذا بتن خوب و مستحکمی نیست و
ضربه زیادی به ستون وارد می کند. بنابراین می‌توان به جای اجرای رامکا به
در چهار طرف محل قرارگیری قالب برای بتن ریزی تخته قرار داد و به سقف و
پایی میخ کرد که تکیه گاه مناسبی برای قالبندی باشد.
ضمناً قابل یادآوری است که ارتفاع رامکا در پای ستون حدود 5 سانتی متر است.
پایه‌های اطمینان
پایه ها اعضای منفردی هستند که گاه توسط مهاربندیهای افقی یا مورب به
یکدیگر بسته می شوند. این مهاربندها سختی پایه ها را افزایش داده و ظرفیت
باربری آنها را بیشتر می کند.
در حین نصب پایه ها باید به دو مسئله توجه ویژه مبذول داشت تا حداکثر ظرفیت
باربری پایه ها بکا گرفته شوند. نخست آنکه باید بالا و پایین کاملاً بسته
شده بشاند تا از تغیر مکان افقی آنها به هنگام استفاه جلوگیری شود. دوم
آنکه باید با استفاده از مهاربندیهای دو طرفه ضریب لاغری پایه را کاهش
داده و بدین وسیله ظرفیت باربری آن را افزایش داد.
معمولاً بتن از ارتفاع، به سرعت بروی قالب می ریزد، در نزدیکی محوطه
موردنظر نیروهای روبه بالا ایجاد می شود و ممکن است قالب از روی یک یا چند
لایه بلند شود. به همین دلیل متصل کردن بالای پایه به قالب و پایین آن به
یک کف محکم، ضروری است.
بهتر است حداقل قطر مقطع پایه های گرد و یا عرض مقطع پایه های مستطیل از
10 سانتیمتر کمتر نباشند. پایه ها باید تا ارتفاع 4 متر یکپارچه و پس از آن
وصله بخورند. پایه های چوبی نسبتاً ارزان بوده و تهیة آنها آسان است.
نسبت مقاومت به وزن آنها زیاد بوده و اتصال و برداشتن مهاربندیهای آنها
بسیار راحت است. تطبیق طول دقیق پایه با فلزی بین کف و زیر قالب با استفاده
از دو گوه انجام می پذیرد.
قالبندی تیرهای اصلی
در این پروژه مورد بتن تیرهای اصلی و سقف یکپارچه ریخته شده است و
آرماتورهای سقف و تیرهای اصلی به یکدیگیر متصل می باشد و ضخامت تیرهای اصلی
از سقف بیشتر می باشد. این تفاوت ضخامت را از پائین منظور نموده و آن گاه
آنرا با سقف کاذب اصلاح می نماییم و در بعضی موارد نیز این تفاوت ضخامت را
از بالا منظور نموده برای هم سطح کردن کف و فرش نمودن اطاقها این اختلاف
ارتفاع را با بتون سبک پر می نمایند.
در این مورد تیرهای اصلی از دو قسمت تشکیل می‌شود که این دو قسمت عبارتند
از کف و گونه‌های چپ و راست ولی اگر ضخامت تیرهای اصلی و سقف مساوی باشد و
یا اختلاف ضخامت در بالا منظور شود در نتیجه تیرهای اصلی فقط احتیاج به کف
دارد و ساختن قالب آن بدین طریق است که پایه هائی با کلاهک مطابق شکل به
تعداد لازم بین دو ستون قرار داده و کف تیر اصلی را به پهنای تعیین شده در
نقشه که از قبل ساخته شده است روی این پایه ها نصب می نماییم و به آن میخ
می کنیم. تعداد این پایه‌ها باید آنقدر باشد که بخوبی بتواند وزن آرماتور و
بتن و کارگران و وسائل بتن‌ریزی را تحمل نماید.
معمولاً هر قدر تخته قالب بندی نازکتر باشد باید فاصله پایه ها کمتر باشد
تا بتواند بارهای وارده را تحمل نماید. در هر حال فاصله این پایه ها نباید
از 80 سانتیمتر تجاوز نماید. باید کاملا دقت شود که کلیه قسمتهای تیر در یک
تراز باشد در ساختمانهای کوچک که به دوربین دسترسی نیست. بوسیله شیلنگ
تراز ارتفاع معینی را روی تمام ستونها علامت گذاری نموده و کلیه ارتفاعات
ابتدا و انتهای تیر را با این علامت مشخص نموده و بقیه نقاط را بوسیله
ریسمان و یا تراز بنائی در یک سطح قرار می دهیم.
در قالب‌بندی تیرهائی که دهانه آنها بیش از 4 متر است بازاء هر متر طول دهانه
3 میلیمتر به طرف بالا در وسط دهانه خیز داده می شود از دهانه ده متر به
بالا مقدار خیز طبق نقشه اجرائی باید انجام شود حداقل ضخامت تخته کف تیرها 3
سانتیمتر و حداقل ضخامت تخته دالها و گونه‌ها 2 سانتیمتر است.
قالبندی سقف
در مورد سقفهای تیرچه بلوک نیازی به بستن هر سقف با تخته نیست و فقط باید
کمر تیرچه ها به فاصله حدود 5/6 تا 2 متر بسته شود تا از شکم دادن آن
جلویگری شود.
در مورد داربست سقف و تیرهای اصلی در طبقه هم کف که پایه های چوبی روی زمین
قرار می‌گیرد و حتی ممکن است که این پایه‌ها روی خاک دستی واقع شود در اثر
وزن بتن که به پایه‌ها منتقل می شود این پایه ها نشست کرده و نیز بتنی و
یا سقف از جای خود حرکت نموده و از تراز خارج شده و در نتیجه شکم برمی دارد
برای جلوگیری از این مطلب باید حتما زیر این پایه ها تخته هائی به ضخامت 4
تا 5 سانتیمتر و به عرض حدود 20 سانتیمتر و به طول حدود 4 متر قرار داد تا
فشار وارده از تیر یا سقف در اثر وزن بتن نقطه ای نبوده و به سطح منتقل
شده و خطر نشست پایه ها را کمتر بنماید به این تخته ها تخته زیر سری می
گویند.
برای تنظیم قالب‌بندی و سهولت در قالب‌برداری از گوه استفاده می‌کنیم. بدین
طریق که دو عدد گوه زیر هر پایه قرار می دهیم و بوسیله چکش آن را در جای
خود محکم نموده و آن گاه آن را بوسیله گچ در محل خود ثابت می نماییم تا خطر
هرگونه جابجائی پایه به حداقل برسد.
بوسیله همین گوه ها تراز تیر و یا سقف را نیز تکمیل می نمایند زیرا هر قدر
گوه به داخل برود پایه ها در سطح بالاتری قرار می گیرد گوه باید از چوب سخت
مانند بلوط یا گردو باشد و بوسیله یک عدد میخ 5/7 سانتیمتری تثبیت شود
حداکثر شیب گوه یک به چهار می باشد و حداقل ضخامت انتهای باریک آن یک
سانتیمتر است.
و حداقل عرض آن مساوی تیری است که روی آن قرار می گیرد. گذاشتن پایه روی
آجر خشکه مجاز نیست. گوه قطعه چوب کلفت با سطح شیب دار است که در قالب‌بندی
ساختماهای بتونی زیر تیرهای چوبی قرار می دهند.
باز کردن قالب
اصولاً قالب برداری از ساختمان بتنی وقتی باید انجام شود که اجزاء بتنی
بتواندن وزن خود را تحمل نمایند برای ستونها و گونه تیرها همین قدر که شکل
هندسی آنها تشکیل گردید می توانند قالب را باز کنند ولی باید دقت شود که در
مورد قالب بردرای به گوشه آنها آسیب نرسد زیرا بعلت سست بودن بتن در اثر
کوچکترین ضربه گوشه آنها خواهد ریخت ولی در مورد تیرها و سقفها حداقل 2 الی
4 هفته بعد از بتن ریزی باید قالب برداشته شود که در این پروژه بعد از 21
روز قالب باز شد.
بهتر است قالبها را در مرحله اول یک در میان برداشته و در مراحل بعد نیز به تدریج به قالب برداری ادامه دهیم.
چند نکته برای نگهداری از بتن بعد از باز کردن قالبها
1. هرچه قالب دیتر بایز شود (یکی ، دو روز) بهتر است تا دیرتر آب بتن
تبخیر گردد. البته لازم به ذکر است باز کردن دیر هم سبب چسبیدن قالب به بتن
می‌شود.
2. در صورتی که قالب زیر تیر را زود باز کنیم بتن می ریزد و این امر سبب
دقت بیشتری در زمان باز کردن قالب تیرها است. ولی در ستونها چون این
اخطارپذیری نیست قالب را زود باز کرده و هنگامی که به بتن ستون آب می دهیم
آب بتن می‌ریزد لذا برای رفع این نقص باید دور ستونها را گونی ببندیم.
3. برای آب دادن به بتن سقف هم بهتر است یک لای ماسه پهن کنیم ورودی آن
آب دهیم این کار سبب بالا رفتن جذب آب شده و روزی یک مرتبه آب دادن کفایت
می کند.
