پاورپوینت بررسی تاریخچه و پیشینه موزه درایران و جهان
بخشی از مطلب
مجموعه سازی برای انسان امری فطری است وذوق وسلیقه درگردآوری آن بی شک همواره همراه اوبوده است.
دردوران نوسنگی،انسان مجموعه هایی ازصدف گوش ماهی، سنگ ریزه واستخوان جانوران راگردآوری وازآن برای
تزئینات استفاده می نمود.درعهد باستان اشیاء گرانبهاء ونفیس که کلاً جنبه نذری داشت برای برآوردن نیازها
دردرون زیارتگاهها ومعابد گردآوری میشد.درپایان سده چهارم وآغازسده سوم پیش از میلاد که مصرپایگاه فرهنگ
وهنریونان گردید، بطلیموس اول ازسرداران اسکندمقدونی به اعتلای فرهنگ وهنریونان همت گماشت وتوجه
برجسته ترین دانشمندان یونانی، آسیای صغیروپاره ای ازکشورهای دورونزدیک به مصرجلب شد. بطلیموس
درکنارکاخ مسکونی خوددرشهراسکندریه جایی رابه نام موزه مشتمل بریک دانشگاه بزرگ ، کتابخانه،آزمایشگاه
،رصدخانه،وباغ گیاهان وجانوران تأسیس کرد،ولی پس از بطلیموس این فکردنبال نشد.افراد عادی یونان هرچندکه
خوداشیاء هنری گرانقیمت راجمع آوری نمیکردند،موقعیت دیدن آنها را داشتند،زیرا درپرستشگاههای یونان اشیاء
نفیسی به جهت ارزش معنوی آنها گردآوری میشدومردمی که برای نیایش باین اماکن میرفتندازدیدن آنها بهره
مند می شدند. استفاده ازآثارهنری درروم باستان به نحودیگری بود. سرداران رومی نخبه غنایمی را که طی جنگها
بدست می آوردند، درشهرروم درپارکها وحمامها وسایر اماکن عمومی به نمایش می گذاردند وعامه مردم می
توانستند ازآنهادیدن کنند.
درقرون وسطی درغرب وشرق به علت فقدان نظام مالی وبانکی صحیح،ثروتمند بودن بامالکیت اشیاگران قیمت
وممتازمترادف بود،زیراثروتمندان وصاحبان سرمایهها با خرید و گردآوری آثارهنری ونایاب نقدینه های
خودراازخطرهای متعددنجات می دادند.علاوه برآن،اماکن مذهبی نیزدرمشرق زمین وبخصوص کلیساهای مسیحی
درمغرب زمین دارای انواع مختلف اشیا نادر از قبیل جواهرات و زیورها ،سلاحهای جنگی مزین به سنگهای گرانبها
و پارچه های نفیس بودند.ومجموعه هافقط درموقعیت های استثنایی به تماشاگذاشته میشد.
دردوره رنسانس ازقرن 14 تا 16 م به سبب دگرگونیهای اساسی وتحولات فکری که در جوامع اروپایی
پدیدآمد،صاحبان مجموعه هادیگربه مجموعه خودفقط به چشم سرمایه مالی نگاه نمی کردند،بلکه به ارزش هنری
وفرهنگی آنهانیزپی بردندوبدین جهت مجموعهها از مخفیگاهها درآمده به درون تالارنمایش منتقل شدند. برخی
ازمجموعه داران نیزباالهام از موز، گالریهای خودراموزه نامیدندازآن پس واژه موزه دردوره رنسانس درباره مجموعه
های هنری متداول گشت.
گشوده شدن مجموعه های خصوصی به روی مردم در سده 17 و 18 م،رنسانس وسپس انقلاب صنعتی
درانگلستان واروپای غربی افکارجدیدوتأثیرات اساسی ای درزمینه های سیاسی، اقتصادی واجتماعی درغرب
پدیدآوردکه درپی آن لزوم بهره مندی کلیه افرادجامعه ازتمامی امتیازات ومزایای اجتماعی احساس شد.لذادراین
ایام مجموعه های خصوصی بانام موزه در اختیار عموم افرادجامعه قرارگرفت.درسال 1683 م موزه
آشمولین) Ashmolean (نخستین موزه ملی برمبنای یک مجموعه خصوصی درشهرآکسفوردانگلستان گشایش
یافت.
درسال 1750 م درکاخ لوکزامبورگ درشهرپاریس بخشی از مجموعه سلطنتی درمعرض بازدید مردم قرارگرفت
ودرنخستین سال انقلاب کبیر فرانسه موزه هنرهای لوور) louvre ( افتتاح گردید.سده های نوزدهم وبیستم میلادی
شاهدتحولات اساسی وبنیادی واستقبال شدید مردم ازموزه هاست.ازابتدای سده نوزدهم به موزه ونقش سازنده آن
درجوامع مختلف پی برده شدوموزه های گوناگون درنقاط مختلف جهان فعالیت خود را آغازنمودند.پس از جنگ
جهانی دوم ) 1939-1945 م( تحولات سیاسی ،اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی دراروپای غربی چهره موزه هارابکلی
دگرگون کرد.موزه ها بااشراف کامل به نقش آموزش خود درعصرارتباطات درصدد ارائه خدمات آموزش بیشترواشاعه
» کاربردی نمودن موزهها « فرهنگ درمحدوده گستردهتربرآمدند وبرنامه های جدیدی راطراحی کردند.این برنامه ها
( application of museums (نام گرفته است وموزه داران خودبه سوی مخاطبان موزه هاپیش می روند.
شکست سپاهیان ایران درزمان فتحعلی شاه قاجارازسپاهیان روس حادثه مهمی درتاریخ ایران محسوب می «
شود و ایرانیان براثراین جنگ متوجه شدندکه چه فاصله عظیمی بین ایران واروپاحداقل درفنون وعلوم
وجوددارد.عباس میرزانخستین ایرانی بودکه متوجه این فاصله شدوتلاش کردتاازطریق جذب مستشاراروپایی واعزام
دانشجوبه اروپا،علوم وفنون اروپایی رابه ایران بیاورد.
درنتیجه رفت آمد بین ایرانیان واروپائیان شروع شد.درزمان محمد شاه نیزعده ای برای تحصیل به فرانسه
وانگلستان فر ستاده شدندامیرکبیرنیزدرثبت تمدن جدید درایران بسیارتلاش کرد.تاسیس مدرسه دارالفنون توسط
امیرکبیرونشر علوم جدیددراین مدرسه نقش مهمی درآشنایی ایرانیان با مظاهرتمدن جدید داشت.در زمان
ناصرالدین شاه بسیاری ازدانش آموختگان دارالفنون به اروپا اعزام شدند.امیرکبیردردوره صدارت خود تلاش کردکه
ناصرالدین شاه رابه اروپا بفرستدتاوی بامعارف وتمدن اروپایی آشنا شود،اقدامات یک جانبه مارسل وژان دیولافوآ
درخروج اشیاء باستانی ایران سبب بروزکدورت بین دربارایران ودولت فرانسه شد 3 )دولت فرانسه در
سال 1307 قمری 1889 م (درجهت رفع این کدورت،ازناصرالدین شاه دعوت کرد که از نمایشگاه سال 1889 پاریس
دیدن کند.ناصرالدین شاه این دعوت راپذیرفت ودر همین سفر مقدمات عقدقراردادامتیاز حفاری فرانسویان درایران
فراهم شد. 4
ناصرالدین شاه با هدف آشنایی با ملل اروپا سه بار ازجمله درسال 1295 و 1306 ه.ق به اروپا سفرکردودر همین
سفرها با موزه های اروپا آشنا شد.ناصرالدین شاه بعداز باز گشت به ایران ازسفراول در سال 1290 ه.ق تصمیم
گرفت که در ارگ سلطنتی موزه ای ایجاد کند. او در آغاز یکی ازتا لارهای وسیع امارت خروجی باغ گلستان را
که بنای آن بین شمس العماره در گوشه شرقی باغ قرار داشت به موزه اختصاص دادواین موزه را باید نخستین
موزه سلطنتی ودولتی ایران دانست- وآن را موزه همایونی نامید. 5 اما به نظر می رسید که این موزه در مقایسه با
موزه های اروپایی چندان مورد رضایت ناصرالدین شاه نبود.زیراکه تصمیم گرفت موزه جدیدی بسازد.در نتیجه
دستور داد تا امارت قدیمی سمت شمال باغ گلستان را خراب کردندوتالار موزه ،سرسرا،حوضخانه وملحقات دیگر
را ساختند وبنای موزه قدیم در سال 1296 ه.ق تخریب وبه استخربزرگی تبدیل شد.ساختمان موزه بنای جدید
درسال 1293 ه .ق به اتمام رسید.این ساختمان جدید که به نام تالارسلام یا تالارتاج گذاری نیزمشهوراست ،
درضلع شمال غربی باغ گلستان قرارداشت. درسال 1316 ه.ش بخش عمده ای ازآثاراین موزه بدستوررضاشاه به
خزانه بانک ملی انتقال یافت. 6 )دردوره مشورطه نام وزارت علوم به وزارت معارف تغییر یافت ودرسال 1328 ه.ق
مجلس شورا قانون اداری وزارت معارف واوقاف وصنایع مستظرفه را تصویب کرد. 7
این وزارتخانه درسال 1329 شمسی به وزارت فرهنگ تغییر نام دادودرهمین وزارتخانه بودکه اندیشه تأسیس
موزه موردتوجه قرارگرفت . )مرتضی قلی خان صنیع الدوله که تحصیلات خودرادرآلمان به پایان رسانیده بوددرسال
1321 ه.ق به ایران بازگشت، اومردی بافرهنگ ودنیادیده بودوهمچنین اولین کسی بودکه درصدرمشروطیت به
فکرتأسیس دایره ای بنام عتیقات جهت سروسامان دادن به وضع اسفناک حفریات تجارتی وآنچه ازاین راه نصیب
دولت می شد افتاد.بالاخره درزمان وزارت مرتضی خان ممتازالملک وابراهیم حکیمی درسالهای 1295 و 1297
ه.ش اداره عتیقات یاباستان شناسی درساختمان قدیم اداره معارف درشمال مدرسه دارالفنون تأسیس شد.(
پهلوی اول و دوم:
درزمان رضاشاه وبعد ازخرید ساختمانهای عمارت مسعودیه برای وزارت معارف درسال 1304 ه.ش آثار موزه
ملی ازمحل خودبه تالارآینه عمارت مسعودیه منتقل شدند. درسال 1295 خورشیدی موزه ای بنام موزه ملی یا
موزه معارف توسط همین وزارتخانه بدستورمرتضی خان ممتازالملک درهمان ساختمان معارف تأسیس شد.
سرانجام فکر ساختن یک موزه درزمان وزارت علی اصغر حکمت جامه عمل بخودپوشید وبخشی ازاراضی میدان
مشق سابق واقع درضلع شرقی خیابان قوام السلطنه برای تأسیس موزه دراختیار وزارت معارف قرارگرفت و طرح
نقشه بنای موزه به کارشناسان فرانسوی واگذارشد ومعمارمشهورفرانسوی بنام آندره گدارمأمورتهیه نقشه ساختمان
شد. درسال 1313 نقشه موزه ملی ایران باستان آماده شدودراواخرسال 1315 ه.ش آثارواشیاء موزه ملی یا معارف
ازمحل ساختمان عمارت مسعودیه به موزه ایران باستان انتقال یافت وسرانجام پس ازچیدمان موزه همزمان با
جشن ازدواج محمدرضا پهلوی که آن زمان ولیعهد بودافتتاح شد. پس ازآن موزه هفته ای سه روزبرای بازدید
عموم بازبودولی بعلت وقوع جنگ جهانی، برنامه موزه دچارآشفتگی شد تااینکه در 20 خرداد سال 1323 موزه
بطوررسمی افتتاح شد .
در سال ۱۳۳۵ موزه قزوین در کلاه فرنگی شاه طهماسب )بنای چهل ستون قزوین( برپا گردیده و در ادامه این
روند موزه چهل ستون اصفهان در کاخ چهل ستون افتتاح گردید ) ۱۳۳۷ ( موزه هنرهای تزئینی در سال ۱۳۳۸
بنیاد نهاده شد. موزه جواهرات سلطنتی در دیماه ۱۳۳۹ شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانک ملی گشایش
یافت.
در سال ۱۳۴۱ موزه تبریز و گرگان و در سال ۱۳۴۵ موزه شوش و در سال ۱۳۴۶ موزه ارومیه افتتاح شدند که
آثار موجود در این موزهها بیشتر جنبه تاریخی و مردمشناسی داشته است، موزه رشت در سال ۱۳۴۹ و موزه حمام
گنجعلی خان کرمان در سال ۱۳۵۰ تأسیس یافتند، موزه مجموعه فرهنگی آزادی در سال ۱۳۵۰ و موزه خانه صبا
در منزل مسکونی شادروان صبا در تاریخ ۲۱ / ۸ / ۵۲ تأسیس و افتتاح شد. از سال ۱۳۵۹ به بعد تغییرات وسیعتری
در زمینه توسعه و تکمیل و تجهیز موزههای ایران انجام گرفته است که بعنوان مثال میتوان به موزههای مردم
شناسی هنرهای تزئینی، صبا در تهران، رشت، آبادان، شوش ، هفت تپه، قزوین، کاخ رودسر، دژ شاهپور در
خرمآباد و … بالاخره به موزه پارس در ارگ کریمخانی شیراز اشاره نمود.
سال ۱۳۵۵ اوج احداث بناهای موزهای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملکرد صرفاً موزه
عمومیت مییابد که موزه هنرهای معاصر، فرش، فرهنگ سرای نیاوران حاصل آن میباشند.
همچنین بعد از ان هم میتوان به موزه های جنگ در دوره ی معاصر نیز اشاره کرد و....
