پاورپوینت بررسی موزه خانه امام جمعه تهران
خانه امام جمعه در محدوده بافت تاریخی تهران طول شرقی ۸، ۲۵۲، ۵۱ و عرض
شمالی خیابان ناصر خسرو (ناصری سابق) روبروی وزارت دارائی در کوچه امام
جمعه قرار گرفته است. محله‌ای که این خانه در آن واقع شده در گذشته‌های دور
به نام محله عودلاجان شهرت داشته است و تکیه دولت سابق هم در همین محله و
با اندکی فاصله از خانه امام جمعه قرار داشته که امروزه نشانه‌های معماری
آن محو شده است. قدمت این بنا به دوره قاجاریه و به سال‌های ۱۲۸۰ هـ. ق تا
۱۳۰۰ هـ. ش می‌رسد و در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵به ماده ۱۷۷۲ در فهرست آثار ملی
ثبت گردید.
در محله ی عودلاجان، بناهای قدیمی و باارزش بسیاری وجود دارد. از جمله این
بناها می توان به خانه ی امام جمعه اشاره کرد که از بناهای بسیار زیبای
نیمه ی دوم قرن سیزدهم هجری است. این خانه، در قسمت شرقی خیابان ناصرخسرو
(ناصری)، پایین تر از میدان امام خمینی، در کوچه ای به همین نام (امام
جمعه) و به شماره پلاک ۳۷ قرار دارد. این بنا در اواسط دوران سلطنت
ناصرالدین شاه قاجار،۱۲۸۰ تا ۱۳۰۰ه.ش ساخته شده است.
امام جمعه
خانه منتسب به ظهیرالاسلام، امام جمعه تهران
سیدزین العابدین امام جمعه پسر سید ابوالقاسم امام جمعه ملقب به
ظهیرالاسلام بود. او دختر ناصرالدین شاه را از زنی به نام ضیاء السلطنه به
همسری گرفت. پس از فوت پدرش چون میرزا زین العابدین کوچک بود عموی او سید
مرتضی کفالت امور امام جمعه‌گی را عهده دار شد و زمانی‌که به سن رشد رسید
به فرمان ناصرالدین شاه، امام جمعه تهران شد. پس از مرگ ظهیرالاسلام؛ او را
در مقبره باشکوهی که در زمان حیات برای پدرش ساخته بود و اکنون به سر قبر
آقا شهرت داند، دفن کردند.
این خانه ی قدیمی، منزل میرزا آقاخان نوری – صدراعظم ناصرالدین شاه – بوده
است که بعدها امام جمعه تهران آن را خرید و در آن منزل کرد. حاج سید
ابولقاسم امام جمعه متولد ۱۲۸۲ ه.ق، پسر ارشد سید زین الدین امام جمعه و
نوه ی دختری معیرالممالک (نظام الدوله) بود که پس از فوت پدر، امامت جمعه و
تولیت مسجد شاه را برعهده گرفت. منصب امامت جمعه، مانند دیگر مناصب دوران
متأخر قاجار، به سبب نزدیکی آنها با دستگاه حکومت در خانواده ایشان موروثی
بود. وی چندی بعد با دختر مظفرالدین شاه، شکوه الدوله (زن سابق
موقرالسلطنه) ازدواج کرد. حاج ابولقاسم امام جمعه از اواخر حکومت محمد شاه
قاجار تا چندی بعد از مشروطه عهده دار منصب امامت جماعت تهران بود. وی در
جریان مشروطه، به دلیل دشمنی با مشروطیت و تبعیت روس توسط هیئت مدیره ی
متشکله ی مشروطه عزل و برادرش که از مشروطه خواهان بود به جای او امام جمعه
تهران شد. در جریان به دارآویخته شدن شیخ فضل الله نوری در سال ۱۲۲۷، امام
جمعه به سفارت روسیه پناهنده شد و پس از چندی با گرفتن تأمین از دولت، به
وسیله سفارت روسیه به اروپا رفت. پس از چند سال اقامت در اروپا و سیاحت در
آنجا با موافقت و اجازه دولت به ایران بازگشت و در سن ۶۲ سالگی در تهران در
گذشت.
خانه امام جمعه
این ملک با مساحت حدود ۸۷۹ متر در دو طبقه ساخته شده است. طبقه ی اول
حوضخانه و طبقه ی دوم شامل تالار تابستانی و زمستانی است که هر کدام با
ارسی های کشویی از هم و از محیط خارج، جدا می شوند. در جلوی عمارت ایوانی
با دو ستون بلند قرار دارد. این بنا از بناهای مسکونی اعیانی است که دو بخش
اندرونی و بیرونی دارد. بخش اندرونی آن که برای سکونت افراد خانه و خدمه
بوده، تخریب و به مدرسه تبدیل شده و بخش بیرونی که محلی برای پذیرایی از
مهمانان امام جمعه بوده، تاکنون باقی مانده است. این خانه، مانند بسیاری از
خانه های اعیانی سنتی ایرانی تزئینات مفصلی دارد و با نقاشی، گچبری و
آئینه کاری تزیین شده است. در تزئینات این فضا از تصاویر زنان با پوشش غربی
و تلفیق طرح های غربی گچبری در کنار هر آینه استفاده شده است. همچنین،
مهرچاپ در میان قاب ها و ارسی هایی با سبک ایرانی به صورت گره چینی مشبک با
شیشه های رنگی یا سه لابری با طرح های اسلیمی و غربی در کنار هم به کار
رفته است. پیشانی شیروانی خانه از آرامگاه کوروش الهام گرفته است که نمونه ی
آن در دیوانخانه کریمخان نیز وجود دارد.
خانه امام جمعه پیش از انقلاب در اختیار وزارت فرهنگ و هنر بود و اکنون در
اختیار سازمان میراث فرهنگی کشور است. پس از طی مراحل انتقال مالکیت بنا به
وزارت فرهنگ و هنر ازسال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ه.ش نخستین دوره تعمیرات بنا از جانب
سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران صورت گرفت و از آن به منزله ی
مرکزی برای آشنایی دانشجویان رشته های معماری و هنر با ویژگی های معماری
سنتی مورد استفاده قرار می گرفته است. مرمت این خانه در سال ۱۳۵۱ه.ش به
پایان رسید، اما در سال های بعد در اثر حوادث بسیاری از جمله، احداث
پارکینگ طبقاتی در مجاورت آن، انفجار بمب در میدان امام و اصابت راکت به آن
یا اصابت موشک رژیم بعثی در فاصله ۲۵ متری خسارات جبران ناپذیری دیده است.
بنای موجود بخشی از بناهای ساخته شده در دوران قاجار است که به مرور زمان
تخریب شده و اکنون تعداد معدودی از آنها باقی مانده است. خانه های اصیل و
ارزشمندی مانند خانه ی امام جمعه، می توانند با تغییراتی دوباره به ساختار
شهری بازگردند و با اعطای کاربری جدید همچنان در فضاهای شهری باقی بمانند و
از تخریب آنها جلوگیری شود.
و....
